Sieć współpracy w zakresie ochrony konsumentów skierowała dziś do Mety pismo w związku z obawami, że stosowany przez Metę model „zapłać lub wyraź zgodę” może potencjalnie naruszać unijne prawo ochrony konsumentów. Komisja koordynuje działania, które prowadzi francuska dyrekcja generalna ds. konkurencji, konsumentów i zwalczania nadużyć. Działania rozpoczęto w 2023 r., bezpośrednio po tym, jak Meta zwróciła się do konsumentów o dokonanie – z dnia na dzień – wyboru: subskrypcję Facebooka za opłatą albo udzielenie zgody na wykorzystywanie przez Metę ich danych osobowych w celu z wyświetlania im spersonalizowanych reklam, co pozwala przedsiębiorstwu na czerpanie z tego zysków (model „zapłać lub wyraź zgodę”).
Organy ochrony konsumentów oceniły szereg elementów, które mogą stanowić wprowadzające w błąd lub agresywne praktyki, a zwłaszcza sprawdziły, czy Meta dostarczyła konsumentom z góry prawdziwych, jasnych i wystarczających informacji. Przeanalizowały, czy informacje te pozwalały konsumentom na zrozumienie konsekwencji, jakie podjęta przez nich decyzja o zapłaceniu lub wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych do celów komercyjnych, miałaby na ich prawa jako konsumentów. Organy ds. ochrony konsumentów obawiają się ponadto, że wielu konsumentów mogło być narażonych na nadmierną presję, aby szybko dokonać wyboru między wspomnianymi możliwościami, w obawie, że natychmiast utracą dostęp do swoich kont i zgromadzonych kontaktów.
Te skoordynowane działania sieci współpracy w zakresie ochrony konsumentów uzupełniają toczące się już inne procedury krajowe i unijne, odnoszące się do tego samego modelu. Obecne działania skupiają się przede wszystkim na ocenie praktyk Mety w świetle unijnego prawa ochrony konsumentów. Toczą się one niezależnie od prowadzonych obecnie przez Komisję dochodzeń przeciwko przedsiębiorstwu w związku ze stosowanym przez niego modelem „zapłać lub wyraź zgodę”, który może naruszać akt o rynkach cyfrowych, formalnego wniosku Komisji o udzielenie informacji na podstawie aktu o usługach cyfrowych oraz oceny prowadzonej przez irlandzką Komisję Ochrony Danych na podstawie ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO).
Najważniejsze elementy działań przeciwko Mecie:
Organy ds. ochrony konsumentów zidentyfikowały kilka praktyk w kontekście wprowadzania przez Metę nowego modelu biznesowego, które budzą obawy i mogą zostać uznane za nieuczciwe i sprzeczne z dyrektywą o nieuczciwych praktykach handlowych i dyrektywą w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich:
- wprowadzając w błąd poprzez użycie słowa „bezpłatne” wobec konsumentów, którzy nie chcą dokonywać subskrypcji Facebooka/Instagramu za opłatą, Meta wymaga od nich wyrażenia zgody na czerpanie przez Metę zysków z wykorzystywania ich danych osobowych w celu wyświetlania im spersonalizowanych reklam;
- zbijanie użytkowników z tropu poprzez wymaganie od nich, aby przechodzili przez różne ekrany w aplikacji Facebook/Instagram lub w wersji internetowej oraz klikali na hiperłącza prowadzące do poszczególnych części warunków świadczenia usług lub polityki prywatności w celu uzyskania informacji o sposobie, w jaki Meta będzie wykorzystywać ich preferencje, dane osobowe i dane generowane przez użytkowników, aby pokazywać im spersonalizowane reklamy;
- stosowanie nieprecyzyjnych terminów i wyrażeń, takich jak „Twoja informacja” w odniesieniu do „danych osobowych” konsumentów lub sugerowanie, że konsumenci, którzy zdecydują się płacić, w ogóle nie będą widzieć reklam, podczas gdy może zdarzać się, że nadal będą widzieć reklamy podczas korzystania z treści udostępnianych za pośrednictwem Facebooka lub Instagramu przez innych członków platformy;
- wywieranie nacisku na konsumentów, którzy do momentu wprowadzenia nowego modelu zawsze korzystali z Facebooka/Instagrama bezpłatnie, i dla których Facebook/Instagram są często istotnym elementem życia społecznego i kontaktów, aby dokonali natychmiastowego wyboru, nie dając im wcześniej ostrzeżenia, wystarczającego czasu ani rzeczywistej możliwości oceny odnośnie do tego, w jaki sposób wybór ten może wpłynąć na ich stosunek umowny z Metą, przez wstrzymanie dostępu do ich kont przed dokonaniem przez nich wyboru.
Dalsze działania
Meta ma czas do 1 września 2024 r., aby udzielić odpowiedzi na pismo sieci współpracy w zakresie ochrony konsumenta i Komisji oraz zaproponować rozwiązania. Jeżeli Meta nie podejmie niezbędnych kroków, aby rozwiązać zgłoszone problemy, organy ds. ochrony konsumentów mogą podjąć decyzję o zastosowaniu środków egzekwowania prawa, w tym sankcji.
Kontekst
Transgraniczna współpraca w zakresie egzekwowania prawa na podstawie rozporządzenia w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony konsumentów (UE) 2017/2394
Sieć współpracy w zakresie ochrony konsumenta zrzesza organy odpowiedzialne za egzekwowanie unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumentów. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony konsumentów mogą one podejmować działania w celu rozwiązania problemów transgranicznych na szczeblu UE w koordynacji z Komisją Europejską. W tych samych ramach prawnych stowarzyszenia konsumenckie, takie jak Europejska Organizacja Konsumentów (BEUC), mogą przesyłać ostrzeżenia o nowych zagrożeniach na rynku – takie informacje są bezpośrednio dostępne dla organów egzekwowania prawa.
30 listopada 2023 r. BEUC ostrzegła sieć współpracy w zakresie ochrony konsumenta o potencjalnie wprowadzających w błąd i agresywnych praktykach w nowym modelu subskrypcji Mety. Ponadto organy ds. ochrony konsumentów w różnych państwach członkowskich otrzymały w tym zakresie szereg skarg od organizacji krajowych.
Właściwe przepisy materialnego prawa ochrony konsumentów
Artykuły 5–9 dyrektywy dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym zakazują nieuczciwych praktyk handlowych w formie wprowadzających w błąd lub agresywnych działań lub zaniechań wprowadzających w błąd. Wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące wykładni i stosowania dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych zawierają dalsze szczegółowe informacje na temat tego, które oświadczenia należy – zgodnie z dyrektywą o nieuczciwych praktykach handlowych – uznać za wprowadzające w błąd.
Artykuł 3 dyrektywy w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich zakazuje warunków umownych, które – stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary – powodują znaczną nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące wykładni i stosowania dyrektywy w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich zawierają szczegółowe informacje na temat tego, które warunki umowne należy uznać za nieuczciwe.
1 marca 2024 r. Komisja oficjalnie skierowała do Mety wezwanie do udzielenia informacji na podstawie aktu o usługach cyfrowych, gdzie zwraca się o dodatkowe informacje na temat subskrybowania na Facebooku i Instagramie opcji bez reklam, którą Meta wprowadziła dla użytkowników w UE w listopadzie 2023 r. 25 marca 2024 r. Komisja wszczęła postępowanie przeciwko Mecie w celu zbadania, czy model „zapłać lub wyraź zgodę” wprowadzony dla użytkowników w UE w listopadzie 2023 r., jest zgodny z art. 5 ust. 2 aktu o rynkach cyfrowych. Wspomniany przepis zobowiązuje strażników dostępu, takich jak Meta, do uzyskania zgody użytkowników na łączenie danych osobowych pomiędzy wskazaną podstawową usługą platformową a innymi usługami. 1 lipca 2024 r. Komisja przesłała Mecie wstępne ustalenia, informując, że jej model reklamy „zapłać lub wyraź zgodę” nie jest zgodny z aktem o rynkach cyfrowych.
źródło; Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce