Czy zwróciło Twoją uwagę, że zakrętki do butelek plastikowych od pewnego czasu są inne niż kiedyś? To tylko jedna z metod zwalczania zanieczyszczenia plastikiem. Tworzywa sztuczne, z których korzystamy na co dzień, są ważnym materiałem dla gospodarki. Niewłaściwie używane mogą jednak negatywnie wpływać na środowisko i zdrowie.
Od 3 lipca jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych sprzedawane w UE muszą mieć przymocowane nakrętki lub wieczka. Ta zmiana wydaje się niewielka, ale jej skutki mogą być duże. Zakrętki i wieczka z tworzyw sztucznych to część niemal 26 mln ton plastikowych odpadów wytwarzanych co roku w Europie. Wiele z tych odpadów trafia niestety na plaże na całym świecie. Około 80 proc. odpadów, które zanieczyszczają morza, stanowią tworzywa sztuczne. Dlaczego przymocowano zakrętki do butelek? Ta zmiana wynika z unijnych przepisów dotyczących tworzyw sztucznych jednorazowego użytku.
Te przepisy są częścią szerszej unijnej strategii w dziedzinie tworzyw sztucznych. Strategia ma chronić środowisko naturalne i ludzkie zdrowie dzięki ograniczeniu zanieczyszczenia plastikiem i ilości odpadów morskich. Ma również przyspieszyć przejście na zasobooszczędne gospodarowanie tworzywami sztucznymi w obiegu zamkniętym. Strategia mówi o tym, w jaki sposób UE planuje ograniczyć ilość odpadów plastikowych w wielu dziedzinach produkcji tworzyw sztucznych. Dyrektywa w sprawie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych nie ma „wyeliminować plastiku”. Jest wymierzona w niezrównoważone korzystanie z tego materiału oraz zaśmiecanie nim środowiska. UE stara się ograniczyć zanieczyszczenie tworzywami sztucznymi między innymi z wymienionych niżej kategorii.
Produkty plastikowe jednorazowego użytku
Takie produkty używane są tylko raz lub bardzo krótko, a następnie trafiają do kosza. W myśl wprowadzonych przez siebie przepisów UE stara się rozwiązać problem 10 produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, które najczęściej zaśmiecają europejskie plaże. Promuje też bardziej przyjazne dla środowiska zamienniki.
Do wspomnianych 10 produktów należą:
- Patyczki higieniczne
- Sztućce, talerze, słomki i mieszadełka
- Balony i patyczki mocowane do balonów
- Pojemniki na żywność
- Kubki na napoje
- Pojemniki na napoje
- Niedopałki papierosów
- Torby plastikowe
- Paczki i owijki
- Chusteczki nawilżane i artykuły sanitarne
Na unijnym rynku zakazano produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, dla których istnieją łatwo dostępne i przystępne cenowo zrównoważone zamienniki. Dotyczy to patyczków kosmetycznych, sztućców, talerzy, słomek, mieszadeł, patyczków do balonów, styropianowych pojemników na żywność i napoje, jak również wszystkich produktów z oksydegradowalnego plastiku. W przypadku pozostałych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych UE przede wszystkim ogranicza ich stosowanie, na przykład przez wprowadzenie wymogów projektowych, takich jak połączenie zakrętki z butelką.
Torby plastikowe
Lekkie plastikowe torby na zakupy często wykorzystuje się tylko raz, ale ich całkowity rozpad w środowisku naturalnym zajmuje setki lat. To jeden z dziesięciu najczęściej wyrzucanych wyrobów w Europie. Na mocy dyrektywy w sprawie toreb plastikowych UE wymaga od swoich państw członkowskich, aby wprowadziły środki, które ograniczą zużycie lekkich plastikowych toreb na zakupy i zagwarantują nieprzekraczanie wyznaczonych limitów. Przepisy dyrektywy stanowią również, że kraje UE nie mogą zezwalać na bezpłatne wydawanie takich toreb w punktach sprzedaży towarów lub produktów, chyba że oferuje się równie skuteczne rozwiązania alternatywne.
Opakowania z tworzyw sztucznych
Unijne przepisy dotyczące opakowań służą harmonizacji krajowych środków dotyczących projektowania opakowań i gospodarowania odpadami opakowaniowymi. Zapewniają też wysoki poziom ochrony środowiska. Najnowsze zmiany w tych przepisach objęły aktualizację środków mających zapobiegać wytwarzaniu odpadów opakowaniowych oraz promować ponowne wykorzystanie, recykling i inne formy odzysku odpadów opakowaniowych, tak by nie trafiały one do śmieci. W przepisach określono też cel w zakresie recyklingu odpadów, który wynosi 50 proc. w perspektywie do 2025 r. i 55 proc. do 2030 r.
Mikrodrobiny plastiku
Mikrodrobiny plastiku czy też mikroplastik to małe kawałki tworzyw sztucznych, zazwyczaj nieprzekraczające 5 mm. Drobiny te są trwałe, bardzo mobilne i trudne do usunięcia. Ilość mikroplastiku w środowisku naturalnym, m.in. w morzu i glebie, a także w żywności i wodzie pitnej, stale rośnie. Szacuje się, że każdego roku do środowiska uwalnia się w sposób niezamierzony ilość mikroplastiku odpowiadająca pojemności od 200 do 600 basenów olimpijskich.
W 2023 r. Komisja Europejska przyjęła w odniesieniu do mikrodrobin plastiku celowo dodawanych do produktów ograniczenie na podstawie rozporządzenia REACH. Przyjęła też wniosek w sprawie przepisów mających zapobiegać stratom granulatu z tworzyw sztucznych, aby granulat ten nie trafiał do środowiska. UE chce, żeby do 2030 r. ilość uwalnianego mikroplastiku została ograniczona o 30 proc.
Dodatkowe informacje
Polityka UE w zakresie tworzyw sztucznych
Strategia w dziedzinie tworzyw sztucznych
Unijne regulacje dotyczące tworzyw sztucznych jednorazowego użytku
Unijne przepisy dotyczące toreb plastikowych
Przepisy dotyczące odpadów opakowaniowych w UE
Ograniczenie na podstawie rozporządzenia REACH
źródło: Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce.