Komisja Europejska opublikowała dziś trzynaste wydanie unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości, corocznego sprawozdania zawierającego dane porównawcze na temat skuteczności, jakości i niezależności systemów wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich UE. Pokazuje to, że obywatele w większości państw członkowskich postrzegają niezależność sądów jako poprawioną lub stabilną w porównaniu z ubiegłym rokiem.
W tegorocznej tablicy wyników przedstawiono również nowe wskaźniki istotne dla jednolitego rynku, podkreślając zasadniczą rolę skutecznych i niezależnych systemów wymiaru sprawiedliwości we wspieraniu sprawiedliwego i konkurencyjnego otoczenia rynkowego. Pokazuje na przykład, że przedsiębiorstwa w 16 państwach członkowskich pochwalają autonomię krajowych organów ochrony konkurencji.
Ustalenia zawarte w tegorocznej tabeli wyników zostaną uwzględnione w sprawozdaniu Komisji na temat praworządności z 2025 r.
Najważniejsze ustalenia unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości na 2025 r.
Cyfryzacja systemów wymiaru sprawiedliwości
Cyfryzacja nadal czyni znaczne postępy: dziewięć państw członkowskich zezwala na cyfrowe składanie dowodów w sprawach cywilnych, handlowych, administracyjnych i karnych, co stanowi zauważalny skok w porównaniu z sześcioma w 2024 r. 26 państw członkowskich zezwala na wszczynanie postępowań lub wnoszenie roszczeń przez internet w sprawach cywilnych i handlowych.
Skuteczność wymiaru sprawiedliwości
W porównaniu z ubiegłym rokiem w ośmiu państwach członkowskich odnotowano krótsze postępowania we wszystkich kategoriach (sprawy cywilne, handlowe, administracyjne i inne). W przypadku sądowych spraw cywilnych i handlowych czas trwania postępowań sądowych w pierwszej instancji nadal się skracał lub utrzymywał się na stałym poziomie w 13 państwach członkowskich.
Dostęp do wymiaru sprawiedliwości
W 26 państwach członkowskich istnieją szczególne ustalenia dotyczące dostępu do wymiaru sprawiedliwości dla osób zagrożonych dyskryminacją. W 24 państwach członkowskich poprawiono fizyczny dostęp do obiektów sądowych, a w 19 z nich podjęto inicjatywy mające na celu podnoszenie świadomości osób zagrożonych dyskryminacją na temat tego, gdzie można uzyskać informacje i pomoc prawną.
Niezależne organy ds. jednolitego rynku
Ze sprawozdania wynika, że w poszczególnych państwach członkowskich istnieją różne procedury powoływania organów odwoławczych ds. zamówień publicznych i krajowych organów ochrony konkurencji. Ponad połowa przedsiębiorstw w 15 państwach członkowskich pozytywnie ocenia niezależność organów odwoławczych ds. zamówień publicznych, natomiast w 16 państwach członkowskich przedsiębiorstwa pochwalają autonomię krajowych organów ochrony konkurencji.
Kolejne kroki
Ustalenia unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości przyczyniają się do monitorowania prowadzonego w ramach rocznego cyklu praworządności i europejskiego semestru. Będą one stanowić podstawę sprawozdania Komisji na temat praworządności z 2025 r., a także krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności.
Oprócz sprawozdania Komisja publikuje również wyniki badania Eurobarometru dotyczącego postrzegania niezależności sądów przez społeczeństwo i przedsiębiorstwa w każdym państwie członkowskim. Z badań wynika, że ponad połowa zarówno obywateli, jak i przedsiębiorstw pozytywnie ocenia niezależność swoich systemów sądowych.
Kontekst
Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości, uruchomiona w 2013 r., służy jako narzędzie analityczne do monitorowania reform związanych ze skutecznością, jakością i niezależnością systemów wymiaru sprawiedliwości we wszystkich państwach członkowskich UE. Jest on częścią unijnego zestawu narzędzi na rzecz praworządności.
Wydanie z 2025 r. stanowi odpowiedź na wezwanie do przedstawienia bardziej szczegółowych danych porównawczych, w tym informacji na temat organów odwoławczych ds. zamówień publicznych i krajowych organów ochrony konkurencji zgodnie z wytycznymi politycznymi przewodniczącej Ursuli von der Leyen z 2024 r. Nowe wskaźniki obejmują na przykład postrzeganie przez przedsiębiorstwa niezależności organów odwoławczych ds. zamówień publicznych i krajowych organów ochrony konkurencji; oraz zasady powoływania i odwoływania organów odwoławczych ds. zamówień publicznych, krajowych organów ochrony konkurencji i najwyższych organów kontroli.
Program „Sprawiedliwość”, dysponujący budżetem w wysokości około 305 mln euro na lata 2021–2027, wspiera rozwój sprawiedliwej Europy opartej na niezależności, jakości i współpracy sądów. W 2024 r. na finansowanie projektów i innych działań w ramach trzech celów szczegółowych programu przeznaczono około 41,2 mln EUR.
źródło: Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce.